Домог мөрөөдлийн цэнхэр говь буюу “Их нүүдэл” далласан амьдрал тэтгэх нутаг
“Ийм халуун өдрүүдэд говь руу яваад ирэв үү” гэж найз маань гайхсан янзаар асуув. Хашир ч юм шиг, гэнэн ч юм шиг асуултад нь “Халуун байна, халуун байна, гэхдээ тэнд амьдрал ид буцалж байна” гэхээс өөр зүйл хэлсэнгүй. Өмнийн цэнхэр говь руу явах хүсэл минь хэд хоног чангаасан болоод ч тэр үү, говь нутагт хөл тавьсан даруйдаа цэнгэг сайхан агаараар нь цээжээ дүүртэл амьсгалав. Даланзадгад хотын нисэх буудлаас алс тэртээд хөхрөх Гурвансайхан уулс цаанаа л ихэмсэг. Нисэх буудал ч гэж янзтай тохилог цэвэрхэн юм. Хот руу сунасан шинэхэн засмал замаар давхих зуур яагаад ч юм ирээдүйд өрнөх нүсэр хөгжлийн далд чимээг энэ зам мэдрүүлэх шиг. Өөдлөх айл үүднээсээ гэдэг дээ. Хэдхэн жилийн дараа Өмнөговь энэ байтугай л зам харгуйтай болно. Тийм болохоор говь руу тэмүүлсэн их нүүдлийн нэг цувааны эхлэл нь энэ зам ч юм бил үү. Тэртээ далаад онд “улстөрийн эсэргүү” гэгдсэн Т.Галсан найрагчийг шийтгэх зорилгоор элсэн далай говьд цөлсөн гэдэг. Гэвч тэнэгэр говь нь тэмээчин сэхээтнээ тэтгэж, хат суусан эр хүн болгож төлөвшүүлсэн тухай домог мэт яриа бий. “Болохгүй бүтэхгүй” гэснийгээ хөөж туудаг газар нь алс хязгаар говь нутаг байсан нь одоо түүх болон үлдэх нь. “Говийн ганц айл” хэмээх алдарт найраг гарч ирэн иртэл эгэл боргил монгол айлын их говь нутгаа сахин үлдсэн ер бусын амьдралыг сониучирхах хүн тэр үед олон байсан юм.
Баян-Овоо, Заг, Сүүж, алдарт Галбын говь… Нэр нь хүртэл уярам сонсголонтой, аглаг номин говьд өнөөдөр “хайртай хүн” дэндүү олон болчихож гэсэн гашуун үнэнийг би Өмнийн говьд очсон хойноо л сонслоо. Гоморхлын аястай юм шиг хэрнээ говиороо бахархдаг, говь нутгийнхны ахуй амьдрал өөдлөнө гэдэгт итгэдэг нэгэн эрхмийн яриа. ”Говьд хүн болж төрснөөс хангайд бух болж төрсөн нь дээр” гэдэг чихэнд чимэггүй үгийг хэн гээч гайхал нь гаргаж ирсэн юм бол?! Тэр хүн лав ХХI зуунд Монголын их нүүдэл говь руу эргэнэ гэдгийг тааварлах сөхөөгүй явсан биз. Голоод орхидог байсан говь нутаг чинь Монголын ирээдүй болох гээд байна, эрхэм анд минь. Үүц баялгаа задлаа ч үгүй байхдаа л Өмнөговь гэдэг нэр дэлхийн чихийг алт болголоо. Удахгүй Солонгост мөнгө олохоор одогсдын цуваа баялагт тэмүүлсэн нүүдэл дунд саарч, анир чимээгүй, аглаг зэлүүд нутаг хэдхээн жилийн дараа үйлдвэрийн хүчит нүргээн, галт тэрэгний гавшгай хурдаар солигдон үй түмэн хүмүүсийн амьдрал буцалсан шинэ талбар болон хувирах нь. Залуус гэр бүлээрээ, анд нөхдөөрөө говь нутагт амьдрал бий гэдэгт итгэн, хүлгийн жолоогоо Өмнөговь руу хэдийнэ хандуулжээ.
Их нүүдлийн шинэ давалгаа
Уурхай дагасан амьдралын эхний үр өгөөжийг Цогтцэцийчүүд амсаж сууна.
“Ажилгүй хүмүүсээ яах билээ” гэж гайхшаа барж байсан нь ердөө хоёр жилийн өмнөх явдал, одоо бол хуучирсан дурсамж. Алслагдсан, бөглүү нэрийг олон жил зүүсэн энэ сум өдөр ирэх бүр өнгө засч, ганц Цогтцэций ч гэлтгүй Даланзадгад, Баян-Овоо, Манлай зэрэг таван сумын иргэд “Энержи Ресурс” компанийн ажилчдын ихэнх хувийг бүрдүүлжээ. Эхэндээ “Энержи Ресурс”-ийнхэн орон нутгаас 20-иос доошгүй хувийг ажлын байртай болгоно гэж төлөвлөж байж. Харин “Ухаа худаг” төсөл эхэлсэн жил хүрэхгүйн хугацаанд нутгийн иргэдийг мэргэжшүүлэн ажилчдынхаа 40 гаруй хувийг Өмнөговиос бүрдүүлжээ. Лав л Цогтцэцийчүүд ажилгүй гэх зовлонгоос бүрэн ангижирсан гэнэ. Ажилчдын хотхон Галерей кэмпэд байрлах зуураа хэд хэдэн хүнээс “Хаанаас ирээд ажиллаж байгааг нь” лавлавал ямар ч эргэлзсэн зүйлгүй ”Цогтцэцийгээс” гэж хариулах. Нэг хэсэг Цогтцэций сум эзэнгүйдэх аюул нүүрлэж байсан бол одоо эндхийг чиглэгсдийн тоо бараг гэрлийн хурдаар нэмэгдэх болжээ.
Л.Энхжаргал гэгч бүсгүйтэй уулзах боломж олдов. Манлай сумаас Цогтцэцийд ирээд амьдрал ахуй нь дээшилж яваа жирийн л эмэгтэйчүүдийн нэг. Одоо тэрээр “Ухаа худаг” уурхайд шинэ цагийн “үлэг гүрвэл” гэгдэх аварга белаз жолоодож байна. -Эмэгтэй хүнд дэндүү ахадсан ажил биш үү? гэж түүнээс асуухад,-Үгүй дээ, би энэ ажилдаа маш дуртай. Сайн жолоодоод сурчихвал илүү том белаз жолоодоно” хэмээн итгэлтэй нь аргагүй хариулав. Орхон аймгийн уугуул, Н.Наран-Эрдэнийн гэр бүлийнхэн энд амьдралаа цоглоохоор иржээ. Нийслэлд Уул уурхайн сургуулийн уулын ашиглалтын инженер мэргэжлээр дүүргэсэн залуу “Цогтцэцийд очсон байхад ажил олдож л таараа” гэж зүтгэсээр байгаад хүрч ирсэн тухайгаа ярьж байна. Алс говь нутагт халбага сэрээ, аяга энэ тэрхэнтэй л ирсэн тэр хоёр анх айлын хажуу гэр хөлсөлж амьдарч байж. Одоо тэгвэл Н.Наран-Эрдэнэ уурхайн хүнд машин механизмын оператор болчихсон, хэнээс ч дутагдахааргүй сайн, сайхан амьдарч явна.
Цогт-Овоо сумын уугуул С.Пүрэв-Очир, түүний гэргий Б.Энхсувд гэж шижигнэсэн залуу гэр бүл. Пүрэв-Очир өөрөө уурхайд операторчин, харин эхнэр нь Оффиснет компанид ажилладаг ажээ. Морин хуур урлах хообийтой тэрээр анхлан уурхайн лабортарийн дээжигчээр ажиллаж байж. Одоо тэрээр “Би жижиг оврын машин унаж явсан болохоос биш 773 белаз жолоодож ч үзээгүй хүн. Бүх зүйлийг эхнээс нь сурсан” хэмээн ярив.
Ажиглаад байхнээ, Цогтцэцийчүүд шинэ юм сурч мэдэх зорилго тэмүүллээр дүүрэн, эрвийх дэрвийхээрээ зүтгэж байна. Яваандаа энэ сум баруун бүсийн хөгжлийн төв болох гэж байгаа учраас ажилгүй гэж гараа хумхин суух хүн ер алга.
Монгол залуус орчин үеийн техник технологиудыг амархан эзэмшдэг нь гадаадын мэргэжилтнүүдийн сэтгэлд их хүрдэг байна. Ямартаа л “Монголчууд өөр юм аа. Хүн хэлээгүй, заагаагүй байхад л харж зогсож байгаад сурчих юм гэж гадаад багш нар шагширдаг” хэмээн Ухаа худаг уурхайн засварын төвийн мастер Ц.Ууганбаатар хэлж байхав. Өмнөговь аймагт ажил олдохгүй биш, харин ч цалингийнх нь хэмжээгээр байгаа ажлаа голох хандлага бий болсон тухай нутгийн нэгэн хүнээс сонслоо. Манай улсын аль суманд байдаг ажилгүй, налайсан хүмүүсийг Ханбогд, Цогтцэцийгээс олж харна гэвэл бүтэхгүй гэж тэрээр хэлж байна. 1960-70-аад онд Эрдэнэтийн чиглэсэн их нүүдэл дундаас, “Эрдэнэтийн овоо өнгөтэй байна
Энэ зууны царай байна аа гэсэн дуу цуурайтсаар өнөөгийн Орхон аймаг сүндэрлэн боссон. Эрдэнэтийн Хүдрийн ил уурхайн дарга Н.Бямбадорж “Намайг сургуулиа төгсөөд энд ирж байхад нэг ч айл байгаагүй. 30-хан жилийн дотор ингэж хөгжих гэж” хэмээн хэлж байсан нь санаанд үлджээ.Аагим халуун өдөр хэрнээ хуурай шороогоор шуурсан саяхны нэгэн өдөр Цогтцэцийд 150 айлын орон сууцны шав тавих ёслол болов. Газар ухагч хүчит трактор эхний хорооллын суурийг тавих ёс үйлдэн аврага шанагаараа шороо хутгах мөчид Цэцийчүүд ер бусын хөөр догдлолд автсан нь илт. Говь нутгийг бараадаж ирсэн дээ алдсангүй ээ гэж, миний архан талд зогсож буй нэгэн залууг хэлэхэд хажуудах нь “Харин тийм ээ. Удахгүй Цэций хороолол баригдаад ирэхээр бидний араас өч төчнөөн залуус говь руу шилжиж ирэх байх. Хаана амьдралын сайхан орчин бүрдэнэ, тэр рүү хүн тэмүүлдэг хойно доо” гэж шивэгнэх аядан хариулав. Говь руу.. Энэ үг шинэ цагийн залуусын уураг тархинд ийнхүү сууж эхэлж байна.
Цогтцэций хот болж өргөжихөөр төмөр зам, дэд бүтэц гээд бүтээн байгуулалт хар аяндаа өрнөнө. Тэр бүхэнд ажиллах орон тоо хэрэгтэй. Ойрын хугацаанд шинээр 1500-3000 хүн Цогтцэцийд ажлын байртай болох нь гэсэн судалгаа ч гарчээ.
Говь рүү чиглэсэн нүүдлийн цуваа ойрын хэдэн жилд бүр эрчимжих нь тодорхой аж. Олон улсын судалгааны Касталиа байгууллага “их нүүдэл”-ийг урьдчилан харсны дүнд Ханбогд суманд хүн амын өсөлт ихээхэн мэдрэгдэхийг тооцоолжээ. Уг судалгаагаар бол Оюутолгой уурхайн ажил байгаа энэ үед 3000 хүн, дараагийн гурван жилд энэ тоо 12000-д хүрч, улмаар 15 жилийн дараа гэхэд 20000 болж нэмэгдэх тооцоог гаргажээ. Үүнийг хүн амын бүтцээр нь авч үзэх юм бол нийт хүн амын 3000 орчим нь сумын оршин суугчид, 1000 гаруй нь уурхайчид, 4000 орчим нь уурхайчдын гэр бүлийн гишүүд, 4000 орчим нь шилжин ирэгсэд байх гэнэ. Энэ мэтээр их говь нутагт яваандаа хүн амын тодорхой төвлөрөл үүсэх нь эргэлзээгүй болжээ. Гадны орны нэгэн жишээг дурьдахад, Индонезийн зэс алтны Гразберг уурхайг анх нээгдэхэд онгон зэлүүд энэ нутагт хэдэн зэрлэг ан амьтан, урц овоохойд амьдардаг цөөхөн тооны хүн л амьдардаг байж. Харин уурхайг 30 гаруй жил олборлосны дараа орд дагасан томоохон хот үүсч, өнөөдөр 100 гаруй мянган хүн амтай болсон байна. Индонезийн Жакарта болон бусад мужаас Гразберг руу чиглэсэн хүн амын томоохон нүүдэл бий болжээ, яг л манай Монголд болж байгаа их нүүдэл шиг.
Ханбогд сумыг 30-50 мянган хүн амтай хот болоход “Оюутолгой” ХХК-ийн зүгээс шат дараатай ажлууд хийхэд бэлэн гэж нэгэн удирдах ажилтан нь мэдэгдэж байсан. Тэгвэл Ханбогдод нь хөгжил төвлөрөхөөр Манлай, Баян-Овоо нь бас өргөжих нь мэдээж.
2015 он хүртэл говийн бүсэд хэрэгжих “Оюутолгой, Тавантолгойн уул уурхайн олборлох болон боловсруулах үйлдвэрийг түшиглэн бүс нутгийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх хөтөлбөр”-т тусгаснаар бол Өмнөговь, Дундговь, Дорноговь, Говьсүмбэр аймгийн хэмжээнд нийт 150 орчим мянган иргэн оршин сууж байна. Хэдхэн жилийн дотор энэ тоо хэрхэн нэмэгдэхийг одоогоор яг таг хэлдэг хүн байхгүй. Зөвхөн Өмнөговь аймагт гэхэд 2008 оны эцсээр 47740 хүн амтдарч байсан бол өнөөдөр 51800-д хүрчээ. Хоёрхон жилийн дотор хүн ам нь 10000-аар нэмэгдэж. Энэ нь хот газраас говь руу шилжин ирж буй хүмүүсийн тоо. Говь нутагт ийнхүү хөл хөдөлгөөнд орж эхэллээ. “Говийн ганц айл” гэж хэмээгдэн цагт “эзэнгүйрэх” шахсан домог мөрөөдлийн цэнхэр говьд нүүдэл дагасан амьдрал буцалж байна. “The Mongolian mining journal” дараа дараагийн дугаартаа “Говь руу нүүж байна” булангаа үргэлжлүүлэх болно
Баян-Овоо, Заг, Сүүж, алдарт Галбын говь… Нэр нь хүртэл уярам сонсголонтой, аглаг номин говьд өнөөдөр “хайртай хүн” дэндүү олон болчихож гэсэн гашуун үнэнийг би Өмнийн говьд очсон хойноо л сонслоо. Гоморхлын аястай юм шиг хэрнээ говиороо бахархдаг, говь нутгийнхны ахуй амьдрал өөдлөнө гэдэгт итгэдэг нэгэн эрхмийн яриа. ”Говьд хүн болж төрснөөс хангайд бух болж төрсөн нь дээр” гэдэг чихэнд чимэггүй үгийг хэн гээч гайхал нь гаргаж ирсэн юм бол?! Тэр хүн лав ХХI зуунд Монголын их нүүдэл говь руу эргэнэ гэдгийг тааварлах сөхөөгүй явсан биз. Голоод орхидог байсан говь нутаг чинь Монголын ирээдүй болох гээд байна, эрхэм анд минь. Үүц баялгаа задлаа ч үгүй байхдаа л Өмнөговь гэдэг нэр дэлхийн чихийг алт болголоо. Удахгүй Солонгост мөнгө олохоор одогсдын цуваа баялагт тэмүүлсэн нүүдэл дунд саарч, анир чимээгүй, аглаг зэлүүд нутаг хэдхээн жилийн дараа үйлдвэрийн хүчит нүргээн, галт тэрэгний гавшгай хурдаар солигдон үй түмэн хүмүүсийн амьдрал буцалсан шинэ талбар болон хувирах нь. Залуус гэр бүлээрээ, анд нөхдөөрөө говь нутагт амьдрал бий гэдэгт итгэн, хүлгийн жолоогоо Өмнөговь руу хэдийнэ хандуулжээ.
Их нүүдлийн шинэ давалгаа
Уурхай дагасан амьдралын эхний үр өгөөжийг Цогтцэцийчүүд амсаж сууна.
“Ажилгүй хүмүүсээ яах билээ” гэж гайхшаа барж байсан нь ердөө хоёр жилийн өмнөх явдал, одоо бол хуучирсан дурсамж. Алслагдсан, бөглүү нэрийг олон жил зүүсэн энэ сум өдөр ирэх бүр өнгө засч, ганц Цогтцэций ч гэлтгүй Даланзадгад, Баян-Овоо, Манлай зэрэг таван сумын иргэд “Энержи Ресурс” компанийн ажилчдын ихэнх хувийг бүрдүүлжээ. Эхэндээ “Энержи Ресурс”-ийнхэн орон нутгаас 20-иос доошгүй хувийг ажлын байртай болгоно гэж төлөвлөж байж. Харин “Ухаа худаг” төсөл эхэлсэн жил хүрэхгүйн хугацаанд нутгийн иргэдийг мэргэжшүүлэн ажилчдынхаа 40 гаруй хувийг Өмнөговиос бүрдүүлжээ. Лав л Цогтцэцийчүүд ажилгүй гэх зовлонгоос бүрэн ангижирсан гэнэ. Ажилчдын хотхон Галерей кэмпэд байрлах зуураа хэд хэдэн хүнээс “Хаанаас ирээд ажиллаж байгааг нь” лавлавал ямар ч эргэлзсэн зүйлгүй ”Цогтцэцийгээс” гэж хариулах. Нэг хэсэг Цогтцэций сум эзэнгүйдэх аюул нүүрлэж байсан бол одоо эндхийг чиглэгсдийн тоо бараг гэрлийн хурдаар нэмэгдэх болжээ.
Л.Энхжаргал гэгч бүсгүйтэй уулзах боломж олдов. Манлай сумаас Цогтцэцийд ирээд амьдрал ахуй нь дээшилж яваа жирийн л эмэгтэйчүүдийн нэг. Одоо тэрээр “Ухаа худаг” уурхайд шинэ цагийн “үлэг гүрвэл” гэгдэх аварга белаз жолоодож байна. -Эмэгтэй хүнд дэндүү ахадсан ажил биш үү? гэж түүнээс асуухад,-Үгүй дээ, би энэ ажилдаа маш дуртай. Сайн жолоодоод сурчихвал илүү том белаз жолоодоно” хэмээн итгэлтэй нь аргагүй хариулав. Орхон аймгийн уугуул, Н.Наран-Эрдэнийн гэр бүлийнхэн энд амьдралаа цоглоохоор иржээ. Нийслэлд Уул уурхайн сургуулийн уулын ашиглалтын инженер мэргэжлээр дүүргэсэн залуу “Цогтцэцийд очсон байхад ажил олдож л таараа” гэж зүтгэсээр байгаад хүрч ирсэн тухайгаа ярьж байна. Алс говь нутагт халбага сэрээ, аяга энэ тэрхэнтэй л ирсэн тэр хоёр анх айлын хажуу гэр хөлсөлж амьдарч байж. Одоо тэгвэл Н.Наран-Эрдэнэ уурхайн хүнд машин механизмын оператор болчихсон, хэнээс ч дутагдахааргүй сайн, сайхан амьдарч явна.
Цогт-Овоо сумын уугуул С.Пүрэв-Очир, түүний гэргий Б.Энхсувд гэж шижигнэсэн залуу гэр бүл. Пүрэв-Очир өөрөө уурхайд операторчин, харин эхнэр нь Оффиснет компанид ажилладаг ажээ. Морин хуур урлах хообийтой тэрээр анхлан уурхайн лабортарийн дээжигчээр ажиллаж байж. Одоо тэрээр “Би жижиг оврын машин унаж явсан болохоос биш 773 белаз жолоодож ч үзээгүй хүн. Бүх зүйлийг эхнээс нь сурсан” хэмээн ярив.
Ажиглаад байхнээ, Цогтцэцийчүүд шинэ юм сурч мэдэх зорилго тэмүүллээр дүүрэн, эрвийх дэрвийхээрээ зүтгэж байна. Яваандаа энэ сум баруун бүсийн хөгжлийн төв болох гэж байгаа учраас ажилгүй гэж гараа хумхин суух хүн ер алга.
Монгол залуус орчин үеийн техник технологиудыг амархан эзэмшдэг нь гадаадын мэргэжилтнүүдийн сэтгэлд их хүрдэг байна. Ямартаа л “Монголчууд өөр юм аа. Хүн хэлээгүй, заагаагүй байхад л харж зогсож байгаад сурчих юм гэж гадаад багш нар шагширдаг” хэмээн Ухаа худаг уурхайн засварын төвийн мастер Ц.Ууганбаатар хэлж байхав. Өмнөговь аймагт ажил олдохгүй биш, харин ч цалингийнх нь хэмжээгээр байгаа ажлаа голох хандлага бий болсон тухай нутгийн нэгэн хүнээс сонслоо. Манай улсын аль суманд байдаг ажилгүй, налайсан хүмүүсийг Ханбогд, Цогтцэцийгээс олж харна гэвэл бүтэхгүй гэж тэрээр хэлж байна. 1960-70-аад онд Эрдэнэтийн чиглэсэн их нүүдэл дундаас, “Эрдэнэтийн овоо өнгөтэй байна
Энэ зууны царай байна аа гэсэн дуу цуурайтсаар өнөөгийн Орхон аймаг сүндэрлэн боссон. Эрдэнэтийн Хүдрийн ил уурхайн дарга Н.Бямбадорж “Намайг сургуулиа төгсөөд энд ирж байхад нэг ч айл байгаагүй. 30-хан жилийн дотор ингэж хөгжих гэж” хэмээн хэлж байсан нь санаанд үлджээ.Аагим халуун өдөр хэрнээ хуурай шороогоор шуурсан саяхны нэгэн өдөр Цогтцэцийд 150 айлын орон сууцны шав тавих ёслол болов. Газар ухагч хүчит трактор эхний хорооллын суурийг тавих ёс үйлдэн аврага шанагаараа шороо хутгах мөчид Цэцийчүүд ер бусын хөөр догдлолд автсан нь илт. Говь нутгийг бараадаж ирсэн дээ алдсангүй ээ гэж, миний архан талд зогсож буй нэгэн залууг хэлэхэд хажуудах нь “Харин тийм ээ. Удахгүй Цэций хороолол баригдаад ирэхээр бидний араас өч төчнөөн залуус говь руу шилжиж ирэх байх. Хаана амьдралын сайхан орчин бүрдэнэ, тэр рүү хүн тэмүүлдэг хойно доо” гэж шивэгнэх аядан хариулав. Говь руу.. Энэ үг шинэ цагийн залуусын уураг тархинд ийнхүү сууж эхэлж байна.
Цогтцэций хот болж өргөжихөөр төмөр зам, дэд бүтэц гээд бүтээн байгуулалт хар аяндаа өрнөнө. Тэр бүхэнд ажиллах орон тоо хэрэгтэй. Ойрын хугацаанд шинээр 1500-3000 хүн Цогтцэцийд ажлын байртай болох нь гэсэн судалгаа ч гарчээ.
Говь рүү чиглэсэн нүүдлийн цуваа ойрын хэдэн жилд бүр эрчимжих нь тодорхой аж. Олон улсын судалгааны Касталиа байгууллага “их нүүдэл”-ийг урьдчилан харсны дүнд Ханбогд суманд хүн амын өсөлт ихээхэн мэдрэгдэхийг тооцоолжээ. Уг судалгаагаар бол Оюутолгой уурхайн ажил байгаа энэ үед 3000 хүн, дараагийн гурван жилд энэ тоо 12000-д хүрч, улмаар 15 жилийн дараа гэхэд 20000 болж нэмэгдэх тооцоог гаргажээ. Үүнийг хүн амын бүтцээр нь авч үзэх юм бол нийт хүн амын 3000 орчим нь сумын оршин суугчид, 1000 гаруй нь уурхайчид, 4000 орчим нь уурхайчдын гэр бүлийн гишүүд, 4000 орчим нь шилжин ирэгсэд байх гэнэ. Энэ мэтээр их говь нутагт яваандаа хүн амын тодорхой төвлөрөл үүсэх нь эргэлзээгүй болжээ. Гадны орны нэгэн жишээг дурьдахад, Индонезийн зэс алтны Гразберг уурхайг анх нээгдэхэд онгон зэлүүд энэ нутагт хэдэн зэрлэг ан амьтан, урц овоохойд амьдардаг цөөхөн тооны хүн л амьдардаг байж. Харин уурхайг 30 гаруй жил олборлосны дараа орд дагасан томоохон хот үүсч, өнөөдөр 100 гаруй мянган хүн амтай болсон байна. Индонезийн Жакарта болон бусад мужаас Гразберг руу чиглэсэн хүн амын томоохон нүүдэл бий болжээ, яг л манай Монголд болж байгаа их нүүдэл шиг.
Ханбогд сумыг 30-50 мянган хүн амтай хот болоход “Оюутолгой” ХХК-ийн зүгээс шат дараатай ажлууд хийхэд бэлэн гэж нэгэн удирдах ажилтан нь мэдэгдэж байсан. Тэгвэл Ханбогдод нь хөгжил төвлөрөхөөр Манлай, Баян-Овоо нь бас өргөжих нь мэдээж.
2015 он хүртэл говийн бүсэд хэрэгжих “Оюутолгой, Тавантолгойн уул уурхайн олборлох болон боловсруулах үйлдвэрийг түшиглэн бүс нутгийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх хөтөлбөр”-т тусгаснаар бол Өмнөговь, Дундговь, Дорноговь, Говьсүмбэр аймгийн хэмжээнд нийт 150 орчим мянган иргэн оршин сууж байна. Хэдхэн жилийн дотор энэ тоо хэрхэн нэмэгдэхийг одоогоор яг таг хэлдэг хүн байхгүй. Зөвхөн Өмнөговь аймагт гэхэд 2008 оны эцсээр 47740 хүн амтдарч байсан бол өнөөдөр 51800-д хүрчээ. Хоёрхон жилийн дотор хүн ам нь 10000-аар нэмэгдэж. Энэ нь хот газраас говь руу шилжин ирж буй хүмүүсийн тоо. Говь нутагт ийнхүү хөл хөдөлгөөнд орж эхэллээ. “Говийн ганц айл” гэж хэмээгдэн цагт “эзэнгүйрэх” шахсан домог мөрөөдлийн цэнхэр говьд нүүдэл дагасан амьдрал буцалж байна. “The Mongolian mining journal” дараа дараагийн дугаартаа “Говь руу нүүж байна” булангаа үргэлжлүүлэх болно
2010.07.09
0 comments:
Post a Comment