Сэтгүүлч, судлаач Ч.ЭРДЭНИЙН “Их гурвалжин” номыг уншигчид андахгүй. 2000 онд хэвлэгдсэн уг ном дэлхийн соёл иргэншлийн үүсэл гарвал, угшил оргилуудын шинэхэн загвар сэлтийг хэл түүх, урлаг соёл, шүтлэг чиг шугамаар хөөн гаргасан гайхалтай бүтээл хэмээн нийгмийн оюунлаг хэсгийн¬хэн ихэд үнэлдэг билээ. Тэрээр ертөнцийн оршихуйн үүсэл, хувьсал учир шалтгааныг онолын физик суурь математикаар тайлж тайлбарладаг “Супернэгдлийн онол”-оо өнөөдөр шинжлэх ухаанд үлдээд буй шийдвэрлэвэл зохих ганц суурь асуудал гэж үздэг юм. Энэ онолдоо түшиглэн Монгол болоод дэлхийн санхүүгийн хямралын учир шалт¬гааныг илүү хөндөн тайлбарласан нь уншигч танд сонин байх болов уу. Түүнтэй ярилцлаа.
ОДООГООР МОНГОЛД АРИЛЖАА¬НЫ ФЕОДАЛИЗМ Л БАЙНА
-Таны “Их гурвалжин” но¬мын үнэ цэн алдагдахгүй гэдэг¬тэй хэн ч маргахгүй байх аа?
-Монгол хэлтэн угсаатны түү¬хийн философи болон логик зүй тогтлын асуудлыг анхны бүтээл¬дээ хөндсөн. Ерөөс аливаа үн¬дэст¬ний түүх бичлэгийн зорилго нь зүй тогтлыг илрүүлэх явдал бай¬даг. Түүх гэж он цаг, үйл явд¬лын хэлхээс. Жишээ нь, Тэмүүжин хөв-гүүний мэндэлсэн он одоо ч мар¬гаан¬тай. Гэвч гол асуудал энэ биш. Гол асуудал нь тэр хөвгүүн мэн¬дэл¬сэн цэвэр тохиолдлын мэт ха¬раг¬дах нэгэн үйл явдлын цаа¬дахь зүй тогтлын зүйл. Хэрэв тийм зүй тогтол байх аваас түүх ямар нэг ар¬га хэлбэрээр давтагдах бо¬ломж¬той. Түүх судлах, бичихийн страте¬гийн ач холбогдол нь үүнд л байгаа юм.
-“Их гурвалжин “ номыг унш¬сан хүмүүст монголчуудын үн¬дэс¬¬ний үзэл сэргэх найдвар төрсөн шиг байна лээ. Та үүнтэй санал нийлэх үү?
-Энэ талын социологийн су¬да묬гааны зүйл харагдахгүй бай¬на. Үндэсний үзэл сэргэх эсэх нь үндэснийхээ түүхийн философи болон логик зүй тогтлыг танин мэдэх эсэхтэй л холбоотой. То¬дор¬хой мэдлэгийн хүрээнд бий болох итгэл үнэмшлийн асуудал юм.Түрүүч нь I нүүрт-Бид ер нь ямар ний¬гэмд амь¬дарч байгааг асуумаар санагдаад байдаг юм. “Капита-лизмд зөвхөн өрсөлдөөн байна. Даяар дэлхийн глобаль өрсөл¬дөөн” гэж та нэгэн нийтлэлдээ бичсэн байсан?-Ардчилал, зах зээл гээд байгаа маань угтаа капитализмд тэмүүлсэн Үндсэн хуулийн зорилт. Гэтэл дэл¬хийн түүхээс үзвэл, капитализмд шилжих нь туйлын хүндрэлтэй, олон¬хи тохиолдолд боломжгүй үйл явц юм. Одоогоор Монголд арилжаа¬ны феодализм л байна. Энэ арилжаа гэдэгт авлига нь багтана. Капита¬лизмд шилжих бараа сураг хараг¬дахгүй байна.
-Арилжааны феодализм байна гэлээ. Үүнийг жаахан тодруулж ярина уу?
-Миний бодлоор улстөрчид “ард¬чилал, зах зээл” гэж ерөн¬хийлөн хийсвэрлэж долдогонохоо одоо орхих хэрэгтэй. Ингэж долдогонох нь үзэл суртал. Одоо капитализм гэдэг сон¬годог тодорхой нэр томъёонд шилжих шаардлагатай. Ингэснээр капита¬лизм гэж юу вэ гэсэн энгийн асуулт зайлшгүй тавигдана. Хариулт нь хэ¬зээд бэлэн. Капитализм бол шинжлэх ухаан, үйлдвэрлэл. Ингээд зорилт тодорхой болж ирнэ. Тэр ард¬чилал, зах зээл чинь капитализмаар хэрэг¬жих ганцхан хуультай. Капи¬тализм нь шинжлэх ухаан, үйлдвэр¬лэл. Асар хүндрэл нь үүнд л бий. -Яагаад? -Шинжлэх ухаанд дэвшил гаргаж, үйлдвэрлэлээ хөгжүүлээд дэлхийн зах зээл дээр өрсөлдөх гээд үз. Их хэцүү байх болно. Тухайн үедээ со¬циализм байгуулахын тулд Монгол Улс үйлдвэр-хөдөө аж ахуйн орон болох ёстой байлаа. Бүтсэнгүй. Мон¬голыг үйлдвэржүүлэх тухайд 1970-аад оны сүүлчээр зөвлөлтийн хэсэг нөхөд тусгайлан авч хэлэлцсэн боловч ямар нэг тодорхой зөвлөмж гаргаж чадаагүй юм. Саяхан би Эр¬дэнэт ороод ирлээ. Тэндхийн гол мэргэжилтнүүдийн хэлж ярьсныг үзвэл, хэрэв Ш.Отгонбилэг Ерөнхий захирал хэвээр байсан бол зэс хайлуулах үйлдвэр аль хэдэн жилийн өмнө ашиглалтад орох байсан гэнэ. Энэ тун ортой байх. Гэтэл ардчилал нь капитализмаа цохичихсон хэрэг.
-Та бид хоёрын яриа капи¬та¬лизмын тухай сэдэв рүү өөрийн эрхгүй орчихлоо. Капитализм гэс¬нээс та “Бид өөрийн гэсэн ололт¬той болсноор барахгүй, үнэмлэ¬хүй нээлт ололттой боллоо” гэж хэлж байсан. Үүнийг нөгөө супер нэгдлийн тухай онол гэж ойлгож болох уу?
-Материйг судалдаг физикийн ухааны эцсийн суурь онол нь энэ юм. Ердөө л энэ.
-Үүнээс урган гарах үр дагав¬рыг жишээлбэл?
-Өнөөгийн хямралыг та бид бие сэтгэлээр амсч байна. Бараг долоон хоног шахам олон улсын том бага хурал хаа нэгтээ, түүний дотор Мон¬гол Улсад ч болж, үүссэн асуудлыг шуурхайлан хэлэлцсээр байна. Хам¬гийн ноцтой нь, тэдгээр хурал чуул¬ганаас ямар ч дүгнэлт гарсангүй, гарч чадсангүй. Энэ бол дэлхийн хэвлэл, мэдээллийн нийтлэг дүгнэлт. Даво¬сын эдийн засгийн чуулганд Ерөнхий сайд В.В.Путин “Энэ бол дэлхийн анхны жинхэнэ даяар хямрал юм” гэсэн нь одоогоор ганц тоймтой дүгнэлт. Дэлхийн анхны жинхэнэ даяар хямрал юм. Энэ тодорхойлол¬тыг бид сайн санаж авах хэрэгтэй. Дараа нь дөчөөд томоохон улсын төр засгийн тэргүүн нар ху¬ралдсаны дараа ОХУ-ын Ерөнхий¬лөгч Дмитрий Медведев “Энэ хямралын зүй тогтол ерөөс нэг л мэдэгдэхгүй байна” гэ¬сэн. Энэ бол дүгнэлт байхгүйн шалт-гааны тухай дүгнэлт юм.Нэгд, манай удирдлагаас тоймтой юм хэлсэн нь үгүй тул хүний удирд¬лагаас иш татахаас аргагүй байна. Хоёрт, “хямралын зүй тогтол”-ын ту¬хайд дэлхийн удирдлагууд юу ч мэ¬дэхгүй мэлрэх нь туйлын гай¬халтай санагдаж байна.
МИНИЙ ОЙЛГОЛТООР ХЯŸМРАЛ ХАРИН Ч ХЭДЭН ЖИЛИЙН ХОЙНО НҮҮРЛЭЛЭЭ
-Хямрал нилээд ужиграх ханд¬лагатай юмаа гэж одоо зах дээр зогсох үүргийн наймаачин ч мэд¬рэх, гадарлах боллоо?
-Дэлхийн удирдлагууд ч цаг хуга¬цааны тухайд баримжаа хэлж мэдэх¬гүй юм уу, зориглохгүй байна. Тэгэ¬хээр дэлхийн анхны жинхэнэ даяар хямралын цаана ямар зүй тогтол байна вэ. Хариулт нь минийх хэрхэвч биш, энэ номонд байна. Нэр нь “Өсөлтийн хязгаар”. Зохиогчид нь Ромын клуб гэдэг стратегийн судал¬гааны олон ул¬сын төвийн шинжээчид. 1972 оны ном шүү.
-Сонин санагдаж байна. Энд ямар нэг улстөр, үзэл суртал, фи¬лософи бий юү?
-Зөвхөн математик загварчлал, тоон тооцоо л байгаа. Энэ тооцоо ёсоор зайлшгүй болох хямрал л одоо болж буй нь энэ. Миний ойлголтоор бол хямрал харин ч хэдэн жилийн хойно нүүрлэлээ. -Тийм гэж үү. Яагаад та ингэж хэлэх болов?-Учир нь социализм устаж, шинэ зах зээлүүд нээгдсэн, микро¬тех¬но¬логийн сүүлчийн ололтууд зах зээлд өнгөт телевизор, гар утас зэрэг шинэ бүтээгдэхүүн нийтлэг нэвт¬рүүлсэн гэх мэт хүчин зүйл байв. Гэлээ гээд дэлхий өсөлтийнхөө хяз¬гаарт нэгэнт тулаад Ромын клубын тооцоо биел¬лээ оллоо. Ерөнхийдөө өсөлтийн хязгаар дэлхийд байх нь Мальтусын онолын дотор ч, гадна ч мэдээж хэ¬рэг. Тухайн цагийн соёл иргэншлийн түвшин, түүний өсөлтийн хязгаар нь тухайн цагт хүн төрөлхтөний хүрсэн шинжлэх ухаан, технологи, улмаар үйлдвэрлэлийн чанар, түвшнээр яв цав нэг мөр тодор¬хойлогдоно.
-Тэгвэл өнөөгийн шинжлэх ухаан, технологийн түвшинд хүрч болох өсөлтийн хязгаарт дэлхий нэгэнт хүрчихсэн үү?
-Сүүлийн гучаад жилд дэлхийн зах зээл хэрэгцээнийхээ хэрээр биш юм гэхэд, төлбөрийн чадварынхаа хэрээр байдаг бүхнээр ханачихлаа. Улмаар үйлдвэрлэл өсөх боломж хаагдав. Энэ нь хоёр шалтгаантай: Нэгд, зах зээл ханасан. Хоёрт, шинэ бүтээг¬дэхүүн хийх шинжлэх ухаан, технологийн нөөц шавхагдсан. Зарчмын хувьд шавхагдсан гэж ойлгох хэрэгтэй. Технологийн сал¬барт томоохон нээлт, нэвтрэлт хийх байтугай, ялих шалихгүй зохион бүтээх үйл ажиллагаа ч хүндэрсэн.
-Энэ юу гэсэн үг вэ. Үйлдвэр¬лэл өсөх байтугай, буурч эхэлнэ гэж та хэлж байна уу?
-Чинээлэг боловч гол төлөв зээ¬лийн нөхцөлд амьдрах америкууд эн түрүүнд өрөө төлөх чадваргүй болж ирнэ. Улмаар чухам тэнд, тэр тусмаа орон сууцны зээлийн банк дампуурах нь зүй тогтлын хэрэг. Дэл¬хийн муу сайныг хамж авдаг АНУ-д хэрэглээ багасах нь дэлхийн зах зээлийг тэр чигээр нь чирэх тухай прогноз байнга байсаар гуч дөчөөд жил болж байна. Гэхдээ машин тэрэг, зурагт, гар утас элэгдэж хорог¬доод хэрэгцээнээс гарах нь дам¬жиггүй тул үйлдвэрлэл өмнөх хэм¬жээндээ хүрэх боломж зарчмын хувьд нээлттэй мэт. Тав арав юм уу, арав хорин жилийн асуу¬дал юм шиг. Гэтэл чухам үйлдвэрлэл, хэрэглээ¬ний хуучин түвшнээ, ту¬хайл¬бал, 2008 оны түвшнийг хадгалах боломж ч маш ноцтой хүндэрнэ. Ромын клубын тооцооны хамгийн аюултай тал чухам үүнд байгаа. Энэ аюул өнөөдөр нүүрлэсэн нь эдийн засгийн хям¬ралыг найдваргүй болгож мухардалд хүргэх туйлын осолтой.
-Үүнээс үүдэх өөр ямар аюул байх бол?
-Энэ аюул нь экологийн сүйрэл, уур амьсгалын дулаарал. Нэг бол үйлдвэрлэлийн утаа тортгийг эрс багасгах, эс бөгөөс тэр чигтээ төөр¬гөө харах хоёрхон зам байгаа. Мөн НҮБ-ын баримт бичгүүдэд эргэлт гар¬гавал гаргах, үгүй бол хугацааг арван жилээр зааснаас хоёр жил нь өнгөр¬чихсөн. Нобелийн шагналт Аль¬берт Гор “2009 оны өвөл Лондонд бо¬лох олон улсын хурлаар асуудлыг энэ жил¬дээ багтааж шийдэхгүй аваас цаа¬на нь хугацаа байхгүй” гэсэн нь худ¬лаа бачимдсан хүний үг хараахан биш.
-Тэгээд мухардал нь чухам юунд байна вэ. Утаа тортог багас¬гах бодлого тэртэй тэргүй бий. Харин яаж гэдэгт л гол асуудал байх шиг?
-Өнөөгийн утаа тортог, хорт хаяг¬далтай технологи хэвээрээ л байх учраас үйлдвэрлэлээ хорог¬дуулах ганцхан замтай. Хүлэмжийн хийн том үйлдвэрлэгч АНУ үйлд¬вэрлэлээ зориуд хорогдуулж чадахгүй. Тий¬мээс Киотогийн протоколд нэгдэх¬гүйгээр төөргөө харах бодлого барьж буй нь нэг ёсны шударга байр суурь юм. Тиймээс Лондонд дулаарлын асуу¬дал хэлэлцэх хурал нь бас л нэг ху¬рал болохоос цааш гарахгүй. Ингээд экологийн асуудал эдийн засгийн цаашдын өсөлтийг байтугай, хүрсэн түвшнээ хадгалахад хаалт тавьж байна. Энэ нь өнөөгийн хямралыг найдваргүй болгож ч мэдэх гүн гүнзгий бодит учир шалтгаан юм.
-Тэгээд одоо яавал дээр вэ?
- Дээр дурдсан номын дэд гарчиг нь “A Report for the Club of Rome’s Project on the Predicement of Mankind” гэсэн байгаа. Хүн төрөлхтөний төөрөг зургийн тухай төслийн илтгэл юм. Энэ “Predicement” гэдэг нь зөвхөн төөрөг зураг бус, нарийн утгаараа таагүй төөрөг зургаа гэнэт санамсаргүй олж харах гэх шүү санаа. Үнэхээр өнөө¬дөр ийм байдал дэлхийд нүүрлээд байна. Тэгээд одоо яахав гэдэг асуулт мөнхүү номонд бэлхнээ байгаа. Асуудал маань хүн төрөлхтөн ерөөс оршин амьдарч үлдэх эсэх тухай тавигдаж байна. Учир нь цаг уурын дулаарал, экологийн нийт сүйрэл эргэлт буцалтгүй шатандаа орох магадлал хаяанд байна. Эргэлт бу¬цалтгүй болбоос далай буцлах хүртэл халахыг зогсоох ямар ч аргагүй бол-но. Үндсэндээ хугацаа үлдсэнгүй гэ¬сэн тооцоо л сүүлийн үед байна. Ингээд хүн төрөлхтөн ерөөс ямар нэг байдлаар оршин амьдарч үлдэхийн тулд “Global equilibrium” буюу даяар тэнцвэрийн горимд шууд шилжихээс өөр арга замгүйг Ромын клуб заасан юм. Энэ даяар тэнцвэр нь хүй нэгд¬лийн коммунизм. Учир нь үйлдвэр¬лэл, улмаар хэрэглээг олон дахин хорогдуулж, дэлхий нийтээр тэгшит¬гэн хуваарилах горимд шил¬жинэ. Ийм төөрөг зураг нүүрлэх эсэх тухайд 1972 оноос хойш эхний 2-3 жил дэл¬хий нийтээр маргаж мэт¬гэлцсэн боловч тэгсгээд больсон. Өнөөгийн мухардмал хямралын нөхцөлд даяар тэнцвэрийн зөн совин нэгэнт тэнээд эхэлсэн.
Н.ЭНХБАЯŸР, Ц.ЭЛБЭГДОРЖ ХОЁРООС СОНГОНО ГЭХЭЭР...
-Японууд саяхан Марксын “Ка¬питал”-ыг комикс болгож хэвлэ¬сэн нь гүйлгээтэй болсон тухай мэ¬дээ байна. Европт ч ялгаагүй. Бүр Марксыг дахин сайн судлах сонир-хол нэмэгдсэн байна. Энэ хямра¬лын үеэр дэл¬хийн санхүүгийн систе¬мийг эрс өөр¬чилж шинэчлэх тухай үг хэл бараг нийтлэг ч гэмээр болж амжив?
-Сүүлийн үес улстөрчид, суд¬лаачдын зүгээс ер өнөөгийн энэ капитализм өөрөө нэг л биш үү гэсэн үг хэл мэр сэр гарах боллоо. Энэ мэ¬тээр асуудлыг авч үзэх нь цаашид гүнзгийрэх төлөвтэй юм. Ер орчин үед нэгэнт тогтож төлөвшсөн үзэгдэл юмсаа эргэж харах үзэл бодол, оролд¬лого шинэ зуун, мянганы заагт буюу 20 жилийн өмнө их хүчтэй болсон юм. Үүнд стратегийн судал¬гааны томоохон төвүүд, томоохон судлаачид үгээ хэлсэн.
-Жишээ нь…?
-Тухайн үед болсон фило¬софич¬дын олон улсын хурлаар хийсэн нэгд¬сэн дүгнэлт шинжийн нэг зүйл гэвэл, ерөөс албан ёсны гэдэг юм бүхэн нэг л биш болчихсон юм биш үү гэсэн санаа байв. Бидний байгуулж буй капитализм маань албан ёсны үзэл суртал, улс төр, эдийн засаг шүү дээ. Хямралд ороод буй нь албан ёсны энэ үзэгдэл. Та бид дур зоргоороо хямарчихаагүй. Ялангуяа Азийн талаас хэлсэн бас нэг сонин санааг жишээ болгож хэлье. Юу гэвэл, ард¬чилал гээд байгаа маань сонгуулийн ардчилал. Бид сонголт хийгээд буй тухай албан ёсны ойлголт. Гэтэл тэр сонголт нь үнэн хэрэгтээ байна уу. Зүгээр гарын дор жишээ авбал, Н.Энхбаяр, Ц.Эл¬бэгдорж хоёроос сонгоно гэхээр хэр хэмжээний ямар гээч сонголт угтаа байна вэ гэх мэтээр энгийн мэдээ¬жийн мэт албан ёсны зүйлийг ч эргэцүүлж бодох хэрэгцээ нэмэгдсэ¬нийг философийн хүрээнд анхаарах болсон. Ингээд Ромын клубын тооцоо л хэрэгжиж байна. Энэ бол тооцоо гэдгийг дахин цохон тэмдэглэх хэ¬рэгтэй. Энд Эрдэнэ мэдээд байхад тэр олон төр засгийн тэргүүнүүд мэдээд хэлэхгүй яагаав гэх нь зүй ёсны зүйл байх болно. Мэдээж, тэд надаас олон дахин илүү мэдэж байгаа. Харин хэлж болохгүй, чадахгүй. Маргааш сүйрнэ гэж хэлэхээр өнөөдөр юу болох вэ. Уг нь бол тойруу замаар хэлээд л байгаа харагдана. Тэгвэл би яагаад хэлэх болов? Гарц олдсон нөхцөлд сүйрлийг ан¬хааруулж болохоор барахгүй ёстой. Аль болохоор эрт хэлж, аль болохоор эрчимтэй хө¬дөлж, аль болохоор хуга¬цаа хожих хэрэгтэй. Стратегийн тө¬вүүдийн судалгаанд 2-3 жилийн өмнө 20-30 жилийн хүлээцтэй ухааны юм ярьж байсан бол яг өнөөдөр эрс өөрч¬лөгдсөн. Одоо 2-3 жил ч хүлээцгүй хугацаа гэдгийг ойлгодог боллоо.-Үүнийг арай ойлгомжтойгоор хэлнэ үү?-Энэ тухайд маш товч, бараг ак¬сиоматик хэлбэрээр дараахь зүйлийг чухам монголчууд эхлээд ойлгох нь чухал байна. 1. Байгалийн шинжлэлийн шинэ суурь онол, түүнд түшиглэсэн шинэ хувьсгалт технологи нь дэлхийн эдийн засгийн цаашдын өсөлтийн ганц нөөц, байгаль орчны сүйрлээс эцсийн мөчид зайлсхийх ганц гарц юм. Энэ гарцыг монголчууд та бид дэлхийд үнэ өртөггүй гардуулж байна. 2. Байгалийн шинжлэлийн шинэ суурь онол хаана гарна, тэнд соёл иргэншлийн удирдах төв үүсч, тэн¬дээс даяар үйл явц хөтлөгддөг ном¬той. Одоо бид англиар ярьж сурахаас аргагүй болсон англи-саксон хэл соёлын үнэмлэхүй давамгайлал нь онолын физикийг үндслэсэн Нью¬тоны номын үр дагавар. Одоо тэр физикийг нь бид дуусгалаа. Дэлхий монголоор яриад эхлэх нь юу юм, гэхдээ харин дэлхийн бүх анхаарал тэртэй тэргүй Монголд чиглэнэ. Ин¬гэснээр Монголын стратегийн рейтинг чансаа асар өсч, үнэн хэрэг¬тээ “Их 8”-ыг 9 болгох санал тавьсан ч гайхахгүй болно. 3. Барууны түүхийн философийн гол аксиом гэвэл, хэн хэзээ нэг цагт хүчирхэг байсан бэ, тэрбээр хэзээ нэг цагт дахин хүчирхэгжинэ гэж үз¬дэгт оршино. Учир нь хүчирхэгжих логик байсан байна, тэр нь логик бо¬лохоороо алга болчихдоггүй. Дуртай үедээ үйлчлээд эхэлдэг. Тиймээс угтаа Монголоос их хүлээлт байдаг юм шүү. Тэр хүлээлт биелж байхад хэн ч гайхахгүй. Тэр тусмаа чухам Өр¬нөдөд хэн ч гайхахгүй. Ёстой ясны зэвүүн цуснууд юмаа л гэнэ. 4. Социализм нурах үес Барууны стратегийн төвүүдээс хийсэн нэг гол прогноз бий. Юу гэвэл, өнөө нэгэнт хоцрогдсон ядуу буурай орнууд цаашид ердийн замаар үсрэнгүй хөгжих боломж хаалттай гэж.
-Эвгүй сонсогдож байна шүү?
-Энэ нь нэг их доромж прогноз биш. Бодит байдал дээр батлагдаад л яваа прогноз. Хамгийн чухал нь юу гэвэл, ядуу буурай орнууд өөрсдөө ердийн бус арга зам олж үсрэнгүй хөгж гэсэн санаа шүү дээ. Чухам энэ үүднээс АНУ-ын Засаг захиргаа Мянганы сорилтын сан байгуулаад та нар наад хар толгойгоо нэг ажил¬луулаад үзээч, юмыг яаж мэдэх вэ, юм олоод ирж болно шүү дээ, хэрэв олоод ирвэл бид мөнгөө аманд чинь багтах хэмжээгээр бэлэн тоолно гэсэн амлалт, зорилт, сорилт юм шүү дээ. Энэ супернэгдлийн онол чинь Мян-ганы ганц сорилт. Үүний төлөө үхэн хатталаа тэмцэхийн тулд АНУ 2006 онд Америкийн стратегийн өр¬сөлдөх чадварын санаачилга хөтөл¬бөрөө дэвшүүлж, бүх чөлөөт нөөцөө шинжлэх ухаан, боловсролд хаяхаар зарлаад хаяж ч байна. Гадаадаас 15 мянга хүртэл математикийн багш авах тооцоотой хүртэл юм. -Бид ер бусын замыг оллоо. Энэ нь даяар түүхэн ач холбогдолтой зам. Ер өнөөдөр юм олдвол даяар утга учиртай юм л олдох ба үүнийг ч АНУ ухаарснаар үндсэндээ ядуу орнуу-дын огт дайчлагдаагүй үлдээд буй оюуны нөөцөд Мянганы сорилтын сан гэдгээрээ хандсан юм л даа.
-Тиймээс л “Хархорин хотыг су¬пернэгдлийн онол, технологийн судалгааны дэлхийн төв лабора¬тори болгох замаар сэргээн босгох зорилтыг тэр сангийн өмнө тавих ёстой” гэж та үзэж байгаа юм байна?
-Үүнийг тэд бараг хэлүүлэлтгүй хүлээнэ. Харин бид өөрсдөө гөлий¬гөөд байвал тэд, бас дэлхий гайхна. Товчдоо ийм.
Үндэсний шуудан
2009.05.15 № 115 /517/
0 comments:
Post a Comment